กระเพาะทะลุ (Gastrointestinal Perforation) : อาการ สาเหตุ การรักษา

กระเพาะทะลุ (Gastrointestinal Perforation) คือ การที่กระเพาะอาหาร ลำไส้ใหญ่ หรือลำไส้เล็ก มีรูทะลุผ่าน อาจจะเกิดจากโรค เช่น ไส้ติ่งอักเสบและโรคถุงผนังลำไส้อักเสบ อีกทั้งการบาดเจ็บก็เป็นสาเหตุให้เกิดรูทะลุได้ เช่น แผลถูกแทงหรือถูกยิง รูทะลุหากเกิดที่ถุงน้ำดีจะมีอาการคล้ายกับอาการทางเดินอาหารทะลุ

รูทะลุที่เกิดขึ้นภายในระบบทางเดินอาหาร หรือถุงน้ำดี สามารถนำไปสู่ภาวะเยื่อบุช่องท้องอักเสบได้ ซึ่งภาวะเยื่อบุช่องท้องอักเสบเป็นการอักเสบของเนื้อเยื่อภายในช่องท้อง

เยื่อบุช่องท้องอักเสบจะเกิดขึ้นก็ต่อเมื่อมีสิ่งต่อไปนี้เข้ามาภายในช่องท้อง:

• แบคทีเรีย

• น้ำดี

• กรดในกระเพาะอาหาร

• อาหารที่ถูกย่อยบางส่วน

• อุจจาระ

ทางเดินกระเพาะอาหารทะลุเป็นภาวะฉุกเฉินที่ควรรักษาอย่างเร่งด่วน เป็นภาวะที่เสี่ยงต่อชีวิต สามารถทำให้ติดเชื้อในช่องท้องและติดเชื้อในกระแสเลือด  แต่หากไปพบแพทย์ตั้งแต่อาการเริ่มแรกจะทำให้มีโอกาสในการฟื้นหายมากขึ้นหากได้รับการวินิจฉัยและรักษาแต่เนิ่นๆ

อาการของกระเพาะหรือทางเดินอาหารทะลุ

• ปวดท้องรุนแรง
• หนาวสั่น
• มีไข้
• คลื่นไส้
• อาเจียน

สัญญาณของอาการของกระเพาะทะลุ

• อาการปวดท้องรุนแรง:อาการแรกที่โดดเด่นที่สุดและมักเป็นอาการแรกคือปวดท้องรุนแรงฉับพลัน อาการปวดนี้สามารถเฉพาะที่บริเวณรอยเจาะหรืออาจแผ่กระจายไปทั่วช่องท้อง
• ท้องแข็ง :ช่องท้องอาจแข็งต่อการสัมผัส เนื่องจากการอักเสบและการระคายเคืองของเยื่อบุช่องท้อง
• คลื่นไส้และอาเจียน:การเจาะระบบทางเดินอาหารอาจทำให้เกิดอาการคลื่นไส้อาเจียน อาเจียนอาจมีอาหารที่ย่อยได้บางส่วนหรือแม้กระทั่งอุจจาระหากการทะลุเกี่ยวข้องกับลำไส้
• ไข้:การติดเชื้ออาจเกิดขึ้นได้หากแบคทีเรียจากระบบทางเดินอาหารรั่วไหลเข้าไปในช่องท้องผ่านการเจาะทะลุ สิ่งนี้อาจทำให้เกิดไข้และจำนวนเม็ดเลือดขาวเพิ่มขึ้น
• อาการท้องอืด:เมื่ออากาศและ/หรือของเหลวรั่วไหลเข้าไปในช่องท้อง ช่องท้องอาจขยายหรือบวมได้
• เสียงลำไส้ลดลงหรือหายไป:แพทย์อาจสังเกตเห็นเสียงลำไส้ลดลงหรือหายไปเมื่อตรวจ เนื่องจากเสียงลำไส้ปกติจะหยุดชะงักเมื่อมีกระเพาะทะลุ
• ภาวะช็อก:ในกรณีที่รุนแรง ผู้ป่วยอาจเกิดภาวะช็อกได้ โดยมีลักษณะดังนี้ ความดันโลหิตต่ำ หัวใจเต้นเร็ว สับสน และผิวหนังเย็นชื้น นี่เป็นสถานการณ์ที่คุกคามถึงชีวิตและต้องได้รับการดูแลจากแพทย์ทันที

เมื่อคุณมีทางเดินทะลุและเยื่อบุช่องท้องเกิดอักเสบ ภายในช่องท้องของคุณจะรู้สึกปวดมาก เจ็บมากขึ้นหากมีใครมาจับหรือคลำบริเวณท้อง หรือเวลาเคลื่อนไหวร่างกาย อาการปวดทั่วไปจะดีขึ้นหากอยู่กับที่ หน้าท้องที่เกิดการอักเสบภายใน จะยื่นออกมามากกว่าปกติ และรู้สึกหน่วงท้อง

นอกจากอาการทั่วไปของทางเดินอาหารทะลุแล้ว อาการเยื่อบุช่องท้องอักเสบอาจรวมถึง:

• อ่อนเพลีย

• ปัสสาวะ, อุจจาระ หรือผายลม ลดลง

• หายใจถี่

• หัวใจเต้นเร็ว

• วิงเวียนศีรษะ

สาเหตุของทางเดินอาหารทะลุ

การเจ็บป่วยที่อาจเป็นสาเหตุให้เกิดทางเดินอาหารทะลุ:

• ไส้ติ่งอักเสบ ซึ่งส่วนใหญ่มักพบในผู้สูงอายุ

• โรคถุงผนังลำไส้อักเสบ เป็นโรคเกี่ยวกับการย่อยอาหาร

• แผลในกระเพาะอาหาร

• นิ่วในถุงน้ำดี

• ถุงน้ำดีติดเชื้อ

• โรคที่เกิดการอักเสบของลำไส้ เช่น โรคโครห์น (Crohn’s disease) พบได้น้อย

• การอักเสบของ Meckel’s diverticulum เป็นความผิดปกติแต่กำเนิดของลำไส้เล็กที่มีลักษณะคล้ายกับไส้ติ่งอักเสบ

• โรคมะเร็งในทางเดินอาหาร

ซึ่งภาวะดังกล่าวอาจเกิดจาก:

• การบาดเจ็บจากการกระทบกระแทกบริเวณท้อง

• ถูกมีดแทงหรือถูกปืนยิงเข้าที่ท้อง

• การผ่าตัดช่องท้อง

• แผลในกระเพาะอาหารที่เกิดจากการรับประทานยาแอสไพริน ยาต้านการอักเสบชนิดที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ และยาสเตียรอยด์ (มักพบได้ในผู้สูงอายุ)

• การกลืนเอาสิ่งแปลกปลอมหรือสารกัดกร่อน

การสูบบุหรี่ และการดื่มแอลกอฮอร์ที่มากเกินไปจะเพิ่มปัจจัยเสี่ยงของการเกิดทางเดินอาหารทะลุ

ส่วนน้อยที่ลำไส้เกิดการบาดเจ็บจากการส่องกล้องในทางเดินอาหาร หรือทางทวารหนัก

การวินิจฉัยกระเพาะอาหารทะลุ

การวินิจฉัยกระเพาะทะลุแพทย์จะทำการ X-ray หน้าอกหรือช่องท้อง เพื่อตรวจหาอากาศภายในช่องท้อง แพทย์อาจจะทำ CT scan เพื่อให้เห็นภาพรูทะลุที่ชัดเจนกว่า รวมไปถึงการสั่งตรวจทางห้องปฏิบัติการเพื่อ:

• หาสัญญาณของการติดเชื้อ เช่น ปริมาณเซลล์เม็ดเลือดขาวที่สูง

• ประเมินระดับฮีโมโกลบิน ซึ่งจะสามารถระบุถึงภาวะสูญเสียเลือดได้

• ประเมินแร่ธาตุในร่างกาย

• ประเมินระดับความเป็นกรดในเลือด

• ประเมินการทำงานของไต

• ประเมินการทำงานของตับ

แนวทางในการรักษาทางเดินอาหารทะลุ

ส่วนใหญ่จำเป็นต้องได้รับการผ่าตัดเพื่อปิดรูดังกล่าวและรักษาอาการ โดยเป้าหมายของการผ่าตัดทำเพื่อ:

• แก้ไขปัญหาทางร่างกาย

• แก้ไขสาเหตุที่ทำให้เยื่อบุช่องท้องอักเสบ

• นำวัตถุแปลกปลอมภายในช่องท้องที่ก่อให้เกิดปัญหาออกมา เช่น อุจจาระ น้ำดี และอาหาร

น้อยรายที่แพทย์จะไม่ทำการผ่าตัดและให้การรักษาด้วยยาปฏิชีวนะเพียงอย่างเดียว หากรูสามารถปิดได้ด้วยตัวมันเอง

บางครั้ง จำเป็นต้องตัดชิ้นส่วนของลำไส้เล็กออก ซึ่งการตัดออกบางส่วนดังกล่าว ไม่ว่าลำไส้เล็กหรือลำไส้ใหญ่อาจทำให้เกิดทวารเทียม (Colostomy) หรือทวารเทียมชนิดลำไส้เล็ก (Ileostomy) ซึ่งจะช่วยระบายของเหลวภายในลำไส้เล็ก หรือทำเป็นทางเปิดเชื่อมต่อกับผนังหน้าท้องโดยมีถุงรองรับอยู่

ภาวะแทรกซ้อนที่สัมพันธ์กับทางเดินอาหารทะลุ

ภาวะแทรกซ้อนที่สัมพันธ์กับกระเพาะทะลุได้แก่:

• ภาวะเลือดออก

• ภาวะติดเชื้อ ซึ่งเป็นภาวะคุกคามชีวิตโดยการติดเชื้อแบคทีเรีย

• การเกิดฝีในช่องท้อง

• การติดเชื้อของแผล

• ลำไส้ขาดเลือด ซึ่งเกิดจากการตายของส่วนของลำไส้

• เกิดทวารเทียมถาวร

บางรายแผลอาจไม่หาย หมายถึง แผลไม่ดีขึ้น หรือไม่เกิดการสมานแผลเลย ปัจจัยที่ส่งเสริมได้แก่:

• ภาวะขาดสารอาหาร 

• การสูบบุหรี่

• การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอร์ปริมาณมากเกิน

• การเสพยาเสพติด

• ไม่มีสุขอนามัย

• การติดเชื้อ

• ยูรีเมีย เป็นการเจ็บป่วยที่มีสาเหตุมาจากไตวาย

• โรคอ้วน

• เกิดก้อนเลือดคั่ง ซึ่งเกิดเมื่อเลือดสะสมนอกหลอดเลือด

• โรคเบาหวานชนิดที่ 2

• การรักษาด้วยยาสเตียรอย หรือการใช้คอติโคสเตียรอย ซึ่งเป็นยาต้านการอักเสบ โดยออกฤทธิ์กดภูมิคุ้มกันและสามารถปกปิดการติดเชื้อได้อย่างต่อเนื่องและชะลอการวิจินฉัย

• การใช้สารชีวภาพสำหรับอาการ เช่น โรคโครห์น (Crohn’s disease), ลำไส้อักเสบ โรครูมาตอยด์

ภาพรวมโรคกระเพาะทะลุในระยะยาว

ความสำเร็จของการผ่าตัดรักษารูทะลุขึ้นอยู่กับขนาดของรู และระยะเวลาก่อนการรักษา โอกาสในการฟื้นหายขึ้นอยู่กับการวินิจฉัย และการรักษาแต่เนิ่นๆ ปัจจัยที่ขัดขวางการรักษา ได้แก่:

• อายุที่มากขึ้น

• โรคลำไส้ที่มีอยู่เดิม

• ภาวะแทรกซ้อนจากการมีเลือดออก

• ขาดสารอาหาร

• เงื่อนไขทางธรรมชาติของสาเหตุการเกิดโรคเดิม

• การสูบบุหรี่

• การดื่มแอลกอฮอร์และเสพสารเสพติด

• โรคมะเร็งที่กำลังรักษาอยู่

• อาการที่ต้องรักษาด้วยยาสเตียรอย หรือสารชีวภาพ เช่น โรครูมาตอยด์ และอาการใกล้เคียง

• อาการทางการแพทย์อื่นๆ เช่น โรคหัวใจ โรคตับหรือไต และโรคถุงลมโป่งพอง (Emphysema)

หากคุณเคยปวดหรือมีไข้ และคุณมีความเสี่ยงที่จะเกิดกระเพาะทะลุควรไปพบแพทย์ยิ่งเร็วยิ่งดี เพื่อแนวโน้มในการรักษาที่ดียิ่งขึ้น

การป้องกันกระเพาะอาหารทะลุ

มีหลายสาเหตุที่ทำให้กระเพาะทะลุ ตัวอย่างเช่น มีประวัติเคยเป็นโรคทางเดินอาหารจะสามารถเพิ่มความเสี่ยงให้เกิดรูทะลุได้ การเข้าพบแพทย์หากมีอาการเปลี่ยนแปลงบางอย่างที่ผิดไปจากปกติ โดยเฉพาะอย่างยิ่งถ้าคุณมีอาการปวดท้องและมีไข้ จะช่วยรักษาอาการนั้นๆ ได้ก่อนที่กระเพาะอาหารที่จะทะลุได้

นี่คือแหล่งที่มาในบทความของเรา

• https://www.medicalnewstoday.com/articles/322008

• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538191/

• https://medlineplus.gov/ency/article/000235.htm

เนื้อหาและรีวิวมาจากผู้เชี่ยวชาญ โดย Bupa team