รกเกาะต่ำ (Placenta Previa): อาการ สาเหตุ การรักษา
รกเกาะต่ำคืออะไร
รกเกาะต่ำ (Placenta Previa) คือภาวะที่รกปิดขวางหรือคลุมปากมดลูกเพียงบางส่วนหรือปกคลุมทั้งหมดในช่วงเดือนท้ายๆของการตั้งครรภ์ เป็นสาเหตุที่ทำให้มีเลือดออกมากทั้งก่อนหรือในขณะคลอด
รกจะมีการพัฒนาในมดลูกของผู้หญิงในระหว่างตั้งครรภ์ รกมีโครงสร้างที่ทำหน้าที่แลกเปลี่ยนสารอาหารและออกซิเจนจากมารดาเข้าสู่ทารก และยังแลกเปลี่ยนของเสียของทารกออกสู่มารดา รกมักถูกเรียกว่า “อาฟเตอร์เบิร์ธ” เพราะมันจะถูกนำออกจากร่างกายหลังจากที่ทารกคลอดออกมาเรียบร้อยแล้ว
ในช่วงระหว่างการตั้งครรภ์ รกจะก่อตัวขึ้นและเจริญเติบโตอยู่ในมดลูก ในผู้หญิงตั้งครรภ์ทั่วไปรกควรจะเกาะต่ำในช่วงไตรมาสแรกของการตั้งครรภ์ ในขณะที่การตั้งครรภ์ดำเนินต่อไปนั่นเอง รกก็จะขยายตัวและเคลื่อนตัวขึ้นไปสู่ด้านบนของมดลูก โดยในช่วงไตรมาสที่สามของการตั้งครรภ์ รกควรจะอยู่ด้านบนสุดของมดลูกตรงตำแหน่งที่เป็นการเปิดทางให้ปากมดลูกหรือทางออกด้านล่างสุดของมดลูกเปิดเตรียมพร้อมในการคลอดบุตร
แต่หากรกเกิดเกาะอยู่ที่ผนังมดลูกส่วนล่างใกล้กับปากมดลูกก็อาจไปปิดขวางหรือคลุมปากมดลูกเพียงบางส่วนหรือทั้งหมดไว้ หากเกิดขึ้นในช่วงท้ายๆของการตั้งครรภ์เราจะเรียกภาวะนี้ว่า placenta previa หรือภาวะรกเกาะต่ำ ผู้หญิงส่วนใหญ่ที่มีภาวะดังกล่าวจำเป็นต้องนอนพักนิ่งๆบนเตียง
อาการร่วมของภาวะรกเกาะต่ำ
อาการหลักๆที่พบคือจะมีเลือดไหลตั้งแต่เล็กน้อยไปจนถึงปริมาณมากจากช่องคลอด แต่ก็อาจเกิดอาการด้านล่างร่วมด้วย ควรรีบพบแพทย์ทันที:
- มีอาการปวดหรือเจ็บแปลบ
- เริ่มมีเลือดออกจากนั้นก็หยุด ก่อนจะกลับมามีเลือดออกอีกครั้งในช่วง2-3วันหรือในช่วงสัปดาห์ต่อมา
- มีเลือดออกหลังมีเพศสัมพันธ์
- มีเลือดออกในช่วงระหว่างครึ่งหลังของการตั้งครรภ์
ปัจจัยเสี่ยงที่อาจพัฒนาไปสู่ภาวะรกเกาะต่ำ
ปัจจัยเสี่ยงที่อาจพัฒนาไปสู่ภาวะรกเกาะต่ำคือ:
- ตำแหน่งที่ผิดปกติของทารกในครรภ์: ก้น(เอาก้นออกก่อน) หรือแบบขวาง(การนอนแนวขวางกับมดลูก)
- การผ่าตัดในอดีตรวมไปถึงการผ่าตัดมดลูก การผ่าคลอดทางหน้าท้อง การผ่าตัดเอาเนื้องอกในมดลูกออก การขูดมดลูก
- การตั้งครรภ์แฝดหรือมีจำนวนทารกในครรภ์มากกว่า1คน
- ผ่านการแท้งบุตรมาก่อน
- รกมีขนาดใหญ่
- มดลูกมีรูปร่างที่ผิดปกติ
- การตั้งครรภ์ตั้งแต่ครรภ์ที่2เป็นต้นไป
- เคยมีภาวะรกเกาะต่ำในอดีต
- หญิงตั้งครรภ์ที่มีอายุตั้งแต่35ปีขึ้นไป
- เป็นคนเอเซีย
- มีพฤติกรรมสูบบุหรี่
วินิจฉัยรกเกาะต่ำได้อย่างไร?
ตามปกติแล้วนั้นสัญญานแรกของรกเกาะต่ำจะแสดงอาการให้เห็นในช่วงสัปดาห์ที่20ของการตั้งครรภ์โดยแพทย์จะวินิจฉัยด้วยการอัลตราซาวด์ แต่สัญญานเริ่มต้นนี้อาจยังไม่จำเป็นต้องวิตกกังวล เพราะในช่วงแรกของการตั้งครรภ์ก็สามารถพบเจอรกที่เกาะต่ำได้บ่อยด้วยเช่นกัน
ตามปกติแล้วนั่นรกมักจะแก้ไขได้ด้วยตัวของมันเอง ตามผลการวิจัยของRoyal College of Obstetricians and Gynaecologists พบว่ามีเพียงแค่10เปอร์เซ็นต์เท่านั้นที่จะพัฒนาไปสู่ภาวะรกเกาะต่ำเต็มตัว
หากพบว่ามีเลือดไหลออกมาในช่วงครึ่งหลังของการตั้งครรภ์ แพทย์จะติดตามดูตำแหน่งของรกโดยวิเคราะห์จากวิธีใดวิธีหนึ่งจากวิธีดังต่อไปนี้:
- การอัลตราซาวน์ผ่านทางช่องคลอด :แพทย์จะใช้เครื่องมือสอดเข้าไปในช่องคลอดเพื่อตรวจดูภายในช่องคลอดและปากมดลูก
- การอัลตราซาวน์ทางหน้าท้อง โดยแพทย์เทคนิคจะทาเจลที่บริเวณหน้าท้อง จากนั้นจะใช้เครื่องมือที่เรียกว่าตัวแปลงสัญญาน (transducer) ไปทั่วบริเวณหน้าท้องเพื่อตรวจดูอวัยวะในอุ้งเชิงกราน ซึ่งภาพจะปรากฎบนหน้าจอของเครื่อง
- การตรวจผ่านเครื่องMRI (เครื่องสร้างภาพด้วยสนามแม่เหล็กไฟฟ้า)ภาพที่ได้จะสามารถชี้ชัดถึงตำแหน่งของของรกได้อย่างแม่นยำ
ประเภทของรกเกาะต่ำ
ภาวะรกเกาะต่ำแบ่งได้ 4 ประเภท แบ่งตามอาการตั้งแต่น้อยถึงมาก แต่ละประเภทจะส่งผลกับมารดาในการตัดสินใจว่าจะคลอดบุตรตามวิธีปกติหรือมีความจำเป็นต้องผ่าตัดคลอดทางหน้าท้อง การดูแลรักษาภาวะรกเกาะต่ำจะขึ้นอยู่กับประเภทที่เป็นว่าเป็นชนิดใด
แบบ Partial
รกจะปิดขวางหรือคลุมที่บริเวณปากมดลูกบางส่วน การคลอดทางช่องคลอดยังอาจเกิดขึ้นได้
แบบ Low-Lying
รกเกาะต่ำประเภทนี้มักเกิดขึ้นในช่วงต้นถึงช่วงกลางของการตั้งครรภ์ รกจะอยู่บริเวณด้านล่างใกล้กับขอบของปากมดลูก แต่ยังสามารถคลอดได้ทางช่องคลอดได้ตามปกติ
แบบ Marginal
รกจะอยู่ที่บริเวณด้านล่างของมดลูก และจะดันถูกปากมดลูก และเพราะว่าบริเวณตรงขอบรกจะโดนกับปากมดลูกที่เปิดอยู่ภายใน การคาบเกี่ยวกันด้วยลักษณะเช่นนี้จึงเป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดเลือดไหลเล็กน้อยได้ แต่อย่างไรก็ตามก็ยังมีโอกาสคลอดทางช่องคลอดได้ตามปกติ
แบบ Major or complete
ประเภทนี้เป็นแบบที่รุนแรงที่สุด รกจะปิดหรือคลุมที่บริเวณปากมดลูกทั้งหมด เป็นสาเหตุให้คลอดทางช่องคลอดตามปกติไม่ได้ จึงแนะนำให้ผ่าคลอด ในรายที่เป็นรุนแรง อาจเกิดความเสี่ยงต่อการคลอดก่อนกำหนด
ในทุกๆประเภท หากพบว่ามีเลือดไหลมากและไม่หยุด มีความจำเป็นต้องผ่าตัดทางหน้าท้องอย่างเร่งด่วนเพื่อปกป้องตัวมารดาและทารกในครรภ์
การรักษารกเกาะต่ำ
แพทย์จะทำการตัดสินใจเลือกวิธีการรักษาภาวะรกเกาะต่ำขึ้นอยู่สิ่งต่างๆดังต่อไปนี้:
- ปริมาณของเลือดที่ไหลออกมา
- ช่วงเวลาของการตั้งครรภ์
- สุขภาพของทารก
- ตำแหน่งของรกและตัวทารก
แพทย์จะพิจารณาถึงปริมาณของเลือดที่ไหลออกจากช่องคลอดเป็นหลักว่าจะใช้แนวทางใดในการรักษา
กรณีที่ไม่มีเลือดหรือมีเลือดออกเพียงเล็กน้อย
ในกรณีที่ไม่มีเลือดหรือมีเลือดออกเพียงเล็กน้อย แพทย์อาจแนะนำให้นอนพักอยู่บนเตียงที่บ้าน ซึ่งหมายถึงการนอนบนเตียงให้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้ ลุกขึ้นหรือนั่งลงได้ในเฉพาะเวลาที่จำเป็น หลีกเลี่ยงการมีเพศสัมพันธ์และการออกกำลังกาย หากยังคงมีเลือดไหลในช่วงระหว่างเวลานี้ ควรรีบปรึกษาแพทย์ให้เร็วที่สุดเท่าที่จะเป็นได้
กรณีที่มีเลือดออกมาก
ในกรณีที่มีเลือดออกมาก แพทย์อาจแนะนำให้นอนพักที่โรงพยาบาล ทั้งหมดนี้ขึ้นอยู่กับจำนวนเลือดที่เสียไป คุณอาจจำเป็นต้องให้เลือดเพื่อทดแทนเลือดที่เสียไป แพทย์อาจใช้ยาป้องกันการคลอดก่อนกำหนด
ในรายที่มีเลือดออกมาก แพทย์อาจแนะนำให้เตรียมผ่าคลอดทางหน้าท้องให้เร็วที่สุดเท่าที่จะทำได้ แพทย์อาจจะมีการใช้ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์(corticosteroid) เพื่อเร่งการพัฒนาปอดของทารก
กรณีที่มีเลือดไหลไม่หยุด
ในรายที่มีเลือดไหลไม่หยุดแพทย์อาจจำเป็นต้องผ่าคลอดฉุกเฉิน
ภาวะแทรกซ้อนของรกเกาะต่ำ
ในช่วงระหว่างเจ็บท้องคลอด ปากมดลูกจะเปิดออกเพื่อยอมให้ทารกเคลื่อนตัวออกมาจากช่องว่างของช่องคลอด หากรกเกาะต่ำอยู่ตรงบริเวณด้านหน้าของปากมดลูก รกจะฉีกขาดในขณะที่ปากมดลูกเปิดเป็นสาเหตุทำให้เลือดออกภายใน และอาจต้องผ่าคลอดแบบฉุกเฉิน ถึงแม้ว่าจะยังไม่ครบกำหนดคลอดก็ตาม มิฉะนั้นมารดาอาจเสียเลือดจนถึงแก่ขีวิตได้หากยังไม่ทำการใดๆ การคลอดทางช่องคลอดเป็นความเสี่ยงโดยเฉพาะคนที่เคยการตกเลือดรุนแรงมากก่อนทั้งในขณะเจ็บท้องคลอดและคลอดบุตร หรือหลังจากคลอดบุตรไปสองสามชั่วโมงแล้วก็ตาม
การจัดการและให้ความช่วยเหลือสำหรับมารดา
การวินิจฉัยว่าเป็นภาวะรกเกาะต่ำอาจสร้างความตื่นตระหนกให้กับมารดาที่เต็มไปด้วยความหวัง
ให้ความรู้ความเข้าใจ: ยิ่งคุณรู้มากเท่าไรคุณจะยิ่งควรรู้ว่าต้องเผชิญกับอะไรบ้าง ควรหาข้อมูลติดต่อกับหญิงตั้งครรภ์คนอื่นๆที่เคยผ่านการตั้งครรภ์ในภาวะรกเกาะต่ำ
ควรเตรียมใจไว้สัหรับการผ่าตัดคลอดทางหน้าท้อง: ด้วยประเภทแต่ละชนิดของการเกิดภาวะรกเกาะต่ำ บางชนิดอาจไม่สามารคลอดทางช่องคลอดได้ตามปกติ ต้องจำเป้าหมายสูงสุดในการตั้งครรภ์ไว้ให้ดี เรื่องสุขภาพของมารดาและเด็กเป็นสิ่งที่สำคัญที่สุด
รู้สึกสนุกกับการนอนพักผ่อนบนเตียง: หากคุณเคยเป็นคนที่ทำกิจกรรมตลอดเวลา การต้องนอนพักอยู่บนเตียงอาจทำให้คุณรู้สึกเหมือนถูกกักขัง คุณควรนำเวลาที่มีนี้มาใช้อย่างชาญฉลาดโดยการเริ่มทำงานโปรเจคเล็กๆน้อย อย่างเช่น
- การจัดอัลบั้มรูป
- การเขียนจดหมาย
- ลงมืออ่านหนังสือเรื่องเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงรูปแบบชีวิตที่กำลังจะเปลี่ยนไป
ตามใจตัวเองบ้าง: ปล่อยใจไปกับความพึงพอใจเล็กๆน้อยๆ เช่น:
- ซื้อชุดนอนสบายๆใหม่
- อ่านหนังสือดีๆสักเล่ม
- ดูทีวีรายการโปรด
- ลงมือเขียนบันทึกสิ่งดีๆที่เรารู้สึกขอบคุณ
นี่คือแหล่งที่มาในบทความของเรา
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/placenta-previa/symptoms-causes/syc-20352768
- https://www.webmd.com/baby/guide/what-is-placenta-previa
- https://medlineplus.gov/ency/article/000900.htm
เนื้อหาและรีวิวมาจากผู้เชี่ยวชาญ โดย Bupa team
