ปวดหัวแบบคลัสเตอร์ (Cluster Headaches) : อาการ สาเหตุ การรักษา

ประเภทของอาการปวดหัวแบบคลัสเตอร์

สาเหตุของอาการปวดหัวแบบคลัสเตอร์

ความเจ็บปวดจากอาการปวดหัวแบบคลัสเตอร์เกิดจากการพองหรือขยายตัวของหลอดเลือดที่ส่งเลือดไปเลี้ยงสมองและใบหน้าของคุณ การขยายตัวจะทำให้เกิดแรงกดไปยังเส้นประสาทไตรเจมินัลที่ส่งผ่านความรู้สึกจากใบหน้าไปยังสมอง ซึ่งยังไม่ทราบระบุสาเหตุที่ทำให้หลอดเลือดเกิดการขยายได้อย่างชัดเจน

นักวิจัยเชื่อว่าความผิดปกติในสมองส่วนไฮโปทาลามัสของสมองที่ใช้ควบคุมอุณหภูมิร่างกาย ความดันโลหิต การนอนหลับ และการปล่อยฮอร์โมนคือต้นเหตุที่ทำให้เกิดอาการปวดหัวแบบคลัสเตอร์

อาการปวดหัวแบบคลัสเตอร์ยังอาจเกิดจากการปล่อยสารเคมีฮิสตามีนออกมาอย่างกะทันหันของร่างกายเพื่อต่อสู้กับสารก่อภูมิแพ้ หรือสารเซโรโทนินที่ใช้ควบคุมอารมณ์

การวินิจฉัยอาการปวดหัวแบบคลัสเตอร์

แพทย์ของจะสอบถามอาการของผู้ป่วย และทำการตรวจร่างกาย และระบบประสาท รวมถึงการสแกน MRI หรือ CT สแกนสมองเพื่อแยกแยะสาเหตุต่าง ๆ ของอาการปวดหัว เช่น เนื้องอกในสมอง

อาการของการปวดหัวแบบคลัสเตอร์

อาการปวดหัวแบบคลัสเตอร์มักเกิดขึ้นอย่างกะทันหัน  ผู้ป่วยหลายรายมักมีอาการผิดปกติทางสายตาร่วมกับอาการปวดหัว เช่น เห็นแสงวาบก่อนปวดหัว

โดยทั่วไปอาการปวดหัวจะเกิดหลังจากที่ผู้ป่วยหลับไปได้ไม่นาน โดยความเจ็บปวดมักรุนแรงพอที่จะปลุกผู้ป่วยให้ตื่น แต่บางกรณีก็รู้สึกปวดในขณะที่กำลังตื่นนอนอยู่ก็ได้

อาการปวดศีรษะจะรุนแรงนานประมาณ 5-10 นาทีเมื่อเริ่มรู้สึกปวดศีรษะ อาการปวดหัวแต่ละครั้งมักกินเวลาหลายชั่วโมง โดยอาการปวดที่รุนแรงที่สุดอาจนานถึง 30 นาทีถึง 2 ชั่วโมง

อาการปวดหัวแบบคลัสเตอร์จะเกิดขึ้นที่ด้านใดด้านหนึ่งของศีรษะ แต่ก็อาจสลับข้างที่ปวดได้ในผู้ป่วยบางราย  และโดยทั่วไปยังมีอาการปวดบริเวณด้านหลัง หรือรอบดวงตา ลักษณะอาการปวดมักมีลักษณะปวดแสบปวดร้อนเป็นระยะ ๆ หรือต่อเนื่อง เหมือนถูกแหล็กแผ่นร้อน ๆ นาบบริเวณรอบดวงตา ความเจ็บปวดอาจกระจายไปตามหน้าผาก ขมับ ฟัน จมูก คอ หรือไหล่ด้านเดียวกับศรีษะได้

อาการอื่น ๆ ที่เกิดร่วมกับอาการปวดศีรษะ ได้แก่ :

• หนังตาตก
• รูม่านแคบลง
• น้ำตาไหลออกจากตามากผิดปกติ
• ตาแดง
• ตาแพ้แสง
• บวมใต้หรือรอบดวงตาข้างใดข้างหนึ่ง หรือทั้ง 2  ข้าง
• น้ำมูกไหลหรือคัดจมูก
• ใบหน้าแดงหรือเกิดรอยแดง
• คลื่นไส้
• รู้สึกปั่นป่วนหรือกระสับกระส่าย

การรักษาอาการปวดหัวแบบคลัสเตอร์

การรักษาเพื่อบรรเทาและป้องกันอาการปวดศีรษะมักใช้ยารักษา แต่ในบางกรณีหากแนวทางการรักษษอื่น ๆ ไม่ได้ แพทย์อาจพิจารณารักษษด้วยการผ่าตัด

การใช้ยารักษาอาการปวด

การใช้ยาแก้ปวดมาบรรเทาอาการปวดศีรษะเมื่อเริ่มเกอดอาการ ได้แก่:

• ออกซิเจน: การหายใจเอาออกซิเจนบริสุทธิ์ 100 % เมื่อเริ่มปวดศีรษะสามารถช่วยบรรเทาอาการได้

• ยาทริปแทน: ยาพ่นจมูกที่เรียกว่ายาซูมาทริปแทน (Imitrex) หรือยาทริปแทนชนิดอื่น ๆ ที่ทำให้เส้นเลือดหดตัวจึงสามารถบรรเทาอาการปวดหัวได้

• DHE: ยาฉีดที่เรียกว่ายาไดไฮโดรเออร์โกตามีน (DHE) ใช้บรรเทาอาการปวดหัวแบบคลัสเตอร์ ได้ผลใน 5 นาทีหลังใช้ แต่ไม่สามารถใช้ DHE ร่วมกับยาซูมาทริปแทนได้

• ครีมแคปไซซิน: ครีมแคปไซซินเป็นยาที่ใช้ทาบริเวณที่เจ็บปวดเฉพาะที่

การใช้ยาป้องกันอาการปวด

ยาป้องกันอาการปวดหัวให้ใช้ยาก่อนที่จะเริ่มอาการ ยาอาจไม่ได้ผล 100% แต่สามารถลดความถี่ของอาการปวดหัวได้ ยาเหล่านี้ ได้แก่ :

• ยาลดความดันโลหิตเช่น ยาโพรพราโนลอล  (Inderal) หรือยาเวอราปามิล (Calan, Covera, Isoptin, Verelan) ช่วยผ่อนคลายหลอดเลือด
• ยาสเตียรอยด์ เช่นยาเพรดนิโซนซึ่งช่วยลดการอักเสบของเส้นประสาท
• ยาที่เรียกว่า Ergotamine ช่วยป้องกันไม่ให้หลอดเลือดขยายตัว
• ยากล่อมประสาท
• ยาป้องกันอาการชักเช่น Topiramate (Topamax) และ Valproic acid
• ยาลิเธียมคาร์บอเนต
• ยาคลายกล้ามเนื้อเช่น Baclofen

การใช้การผ่าตัดรักษาอาการปวด

การผ่าตัดเป็นทางเลือกสุดท้ายสำหรับการรักษา เป็นการผ่าตัดเพื่อแก้ไขอาการของเส้นประสาทไตรเจมินัลได้ การผ่าตัดอาจช่วยผู้ป่วยหายจากอาการปวดได้อย่างถาวร แต่มักมีผลข้างเคียงที่รุนแรง เช่น อาการชาบริเวณใบหน้าแบบถาวร

การป้องกันอาการปวดหัวแบบคลัสเตอร์

วิธีป้องกันอาการปวดหัวแบบคลัสเตอร์ทำได้โดยหลีกเลี่ยงสิ่งต่อไปนี้:

• แอลกอฮอล์
• บุหรี่
• โคเคน
• Elevation
• Strenuous activities
• Hot weather
• Taking a hot bath
• Foods with high nitrate values, such as:
• bacon
• Hot dog
• Meat processed for storage

อาการปวดหัวแบบคลัสเตอร์ไม่เป็นอันตรายถึงชีวิต แต่ไม่มีทางรักษาให้หายขาดได้ แต่การป้องกันและรักษาตามแนวทางนี้จะบรรเทาอาการปวดหัวให้ลดลง และความเจ็บปวดเกิดน้อยลง และอาจหายไปได้เองในที่สุด

ภาวะแทรกซ้อนของการปวดหัวแบบคลัสเตอร์

• ปัญหาสุขภาพทุติยภูมิ : ความเจ็บปวดอย่างรุนแรงและการหยุดชะงักที่เกิดจากอาการปวดศีรษะแบบคลัสเตอร์สามารถนำไปสู่ปัญหาสุขภาพทุติยภูมิได้ ตัวอย่างเช่น สิ่งเหล่านี้อาจทำให้เกิดการรบกวนการนอนหลับ นำไปสู่การอดนอน ซึ่งอาจส่งผลเสียต่อสุขภาพกายและสุขภาพจิตมากมาย
• ผลกระทบทางจิตวิทยา : ลักษณะเรื้อรังของอาการปวดศีรษะแบบคลัสเตอร์ ร่วมกับความเจ็บปวดแสนสาหัส สามารถนำไปสู่ความวิตกกังวล ซึมเศร้า และปัญหาทางจิตอื่นๆ ได้ การรับมือกับอาการดังกล่าวอาจเป็นเรื่องท้าทายทางอารมณ์ และความกลัวว่าจะเกิดการโจมตีครั้งต่อไปอาจเพิ่มภาระทางจิตได้
• การใช้ยามากเกินไป : เพื่อจัดการกับอาการปวดศีรษะแบบคลัสเตอร์ บุคคลอาจหันไปใช้ยาแก้ปวดบ่อยกว่าที่แนะนำ การใช้ยาบางชนิดมากเกินไปอาจทำให้เกิดอาการปวดศีรษะจากการใช้ยามากเกินไป ซึ่งเป็นโรคปวดศีรษะอีกประเภทหนึ่ง
• การใช้สารเสพติด : บางคนอาจหันไปหาแอลกอฮอล์หรือสารอื่นๆ เพื่อรับมือกับความเจ็บปวดและความทุกข์ทรมานที่เกิดจากอาการปวดศีรษะแบบคลัสเตอร์ สิ่งนี้สามารถนำไปสู่ปัญหาการใช้สารเสพติดและทำให้สุขภาพโดยรวมมีความซับซ้อนยิ่งขึ้น
• ผลกระทบต่อความสัมพันธ์และไลฟ์สไตล์ : อาการปวดศีรษะแบบคลัสเตอร์อาจรบกวนชีวิตประจำวันและความสัมพันธ์ที่ตึงเครียด การโจมตีที่รุนแรงบ่อยครั้งอาจทำให้บุคคลพลาดงาน กิจกรรมทางสังคม และกิจกรรมอื่น ๆ ซึ่งส่งผลต่อคุณภาพชีวิตโดยรวมของพวกเขา
• ผลข้างเคียงของการรักษา : ยาที่ใช้ป้องกันหรือรักษาอาการปวดศีรษะแบบคลัสเตอร์อาจมีผลข้างเคียงที่ต้องได้รับการจัดการ สิ่งสำคัญคือแต่ละบุคคลจะต้องทำงานอย่างใกล้ชิดกับผู้ให้บริการด้านสุขภาพเพื่อค้นหาการรักษาที่มีประสิทธิภาพสูงสุดโดยมีผลข้างเคียงน้อยที่สุด
• การบาดเจ็บทางร่างกาย : ความเจ็บปวดอย่างรุนแรงจากอาการปวดศีรษะแบบคลัสเตอร์อาจนำไปสู่การบาดเจ็บทางร่างกาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งหากบุคคลนั้นไม่อยู่ในสภาพแวดล้อมที่ปลอดภัยเมื่อมีการโจมตีเกิดขึ้น
• อาการปวดศีรษะแบบคลัสเตอร์เรื้อรัง : บางคนอาจมีอาการปวดศีรษะแบบคลัสเตอร์เรื้อรัง ซึ่งหมายความว่าพวกเขาจะมีอาการกำเริบตลอดทั้งปีโดยไม่มีระยะเวลาบรรเทาอาการ การจัดการนี้อาจเป็นเรื่องที่ท้าทายเป็นพิเศษและอาจต้องได้รับการรักษาพยาบาลอย่างต่อเนื่อง

Sources for our article:

• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/cluster-headache/symptoms-causes/syc-20352080
• https://www.webmd.com/migraines-headaches/cluster-headaches
• https://www.nhs.uk/conditions/cluster-headaches/
• https://www.medicalnewstoday.com/articles/172387