เมื่อร่างกายมีกรดในเลือดมากเกินไปเรียกว่าภาวะเลือดเป็นกรดหรือภาษาอังกฤษเรียกว่าภาวะ (Acidosis) เป็นภาวะที่เกิดขึ้นเมื่อไตและปอดไม่สามารถรักษาสมดุลของค่า pH ได้ กระบวนการต่างๆของร่างกายหลายอย่างทำให้เกิดกรด ดดยปกติปอดเเละไตสามารถชดเชยความไม่สมดุลของค่า pH ได้เพียงเล็กน้อยแต่ปัญหาการเกิดกรดในอวัยวะต่างๆทำให้เกิดการสะสมของกรดในร่างกาย
ความเป็นกรดของเลือดสามารถระบุด้วยการวัดค่า pH ยิ่งวัดค่า pH ได้ต่ำมากเท่าไหร่หมายความว่ามีภาวะเลือดเป็นกรดมากเท่านั้น ถ้าหากวัดค่า pH ได้สูงแสดงว่าเลือดเป็นปกติ โดยค่า pH ในเลือดควรวัดได้ประมาณ 7.4 สำหรับภาวะเลือดเป็นกรดมีค่า pH 7.35 หรือต่ำกว่า
ภาวะเลือดเป็นด่างสามารถวัดค่า pH ได้ที่ 7.5 หรือสูงกว่าและถ้าหากวัดค่าได้ตัวเลขที่แตกต่างมากยิ่งหมายถึงภาวะเลือดเป็นด่างอย่างรุนเเรง สำหรับภาวะเลือดเป็นกรดทำให้เกิดปัญหาสุขภาพหลายด้านและเป็นอันตรายต่อชีวิตได้
สาเหตุของภาวะกรดเกิน
ภาวะเลือดเป็นกรดแบ่งออกเป็น 2 ประเภท ซึ่งแต่ละประเภทเกิดจากปัจจัยหลายอย่าง โดยแบ่งออกเป็นภาวะกรดจากระบบหายใจหรือกระบวนการเผาผลาญ ซึ่งขึ้นอยู่ปัจจัยเบื้องต้นของภาวะเลือดเป็นกรด
ภาวะกรดจากระบบหายใจ
ภาวะกรดจากระบบหายใจเกิดขึ้นเมื่อมี CO2 เกิดขึ้นในร่างกายมาเกินไป โดยปกติแล้วปอดทำหน้าที่ขับ CO2 ออกจากร่างกายในขณะที่คุณหายใจ แต่อย่างไรก็ตามบางครั้งร่างกายไม่สามารถขับ CO2 ออกได้หมดเนื่องจากปัจจัยดังต่อไปนี้
- โรคเรื้อรังเกี่ยวกับระบบหายใจเช่นโรคหอบหืด
- อาการบาดเจ็บที่หน้าอก
- โรคอ้วนที่ทำให้เกิดภาวะหายใจลำบาก
- การใช้สารเสพติด
- การดื่มแอลกอฮอลมาเกินปกติ
- กล้ามเนื้อหน้าอกอ่อนแรง
- มีปัญหาเกี่ยวกับระบบประสาท
- โครงสร้างหน้าอกผิดปกติ
ภาวะกรดจากกระบวนการเผาผลาญ
ภาวะกรดเกินจากกระบวนการเผาผลาญเริ่มต้นขึ้นที่ไตไม่ใช่ที่ปอด โดยเกิดขึ้นเมื่อไตไม่สามารถขับกรดออกไปได้หรือไตมีภาวะเป็นด่างมากเกินไป ภาวะเลือดเป็นกรดจากกระบวนการเผาผลาญแบ่งออกเป็น 3 ประเภทหลักได้แก่
- ภาวะเลือดเป็นกรดจากเบาหวานเกิดขึ้นกับผู้ที่เป็นโรคเบาหวาน ซึ่งร่างกายไม่สามารถควบคุมความสมดุลได้เนื่องจากร่างกายขาดอินซูลินและมีการสร้างกรดคีโตนขึ้นในร่างกายจนทำให้เกิดเลือดเป็นกรด
- ภาวะเลือดเป็นกรดร่วมกับคลอไรด์ในเลือดสูง เกิดจากการสูญเสียโซเดียมไดคาร์บอเนต ซึ่งเป็นสารที่ทำให้เลือดมีค่าเป็นกลาง ภาวะกรดในเลือดชนิดนี้เป็นสาเหตุทำให้เกิดอาการท้องเสียและอาเจียน
- ภาวะเลือดเป็นกรดจากกรดแลคติกในเลือดสูงเกิดขึ้นเมื่อร่างกายมีกรดแลคติกมากเกินไป โดยมีสาเหตุเกิดจากพิษสุราเรื้อรัง ภาวะหัวใจล้มเหลว โรคมะเร็ง ลมชัก ตับวาย การขาดออกซิเจนเป็นเวลานานและน้ำตาลในเลือดต่ำ นอกจากนี้การออกกำลังกายเป็นเวลานานทำให้เกิดภาวะกรดแลกติกในเลือดเกินได้เช่นกัน
- ภาวะเลือดเป็นกรดจากหลอดไตฝอยเป็นภาวะที่เกิดขึ้นเมื่อไตไม่สามารถขับกรดออกทางปัสสาวะได้ จึงเป็นสาเหตุทำให้เลือดเป็นกรด
อาการของภาวะเลือดเป็นกรด
ภาวะเลือดเป็นกรดทั้งที่เกิดจากการระบบหายใจและกระบวนการเผาผลาญมีลักษณะอาการที่คล้ายกัน อย่างไรก็ตามอาการเลือดเป็นกรดมีหลายอย่างขึ้นอยู่กับสาเหตุ
ภาวะเลือดเป็นกรดจากระบบหายใจ
อาการทั่วไปของภาวะเลือดเป็นกรดจากระบบหายใจได้แก่
- อ่อนล้าเเละง่วงซึม
- เหนื่อยง่าย
- สับสน งุนงง
- หายใจสั้น
- ง่วงนอน
- ปวดหัว
ภาวะกรดเกินจากกระบวนการเผาผลาญ
อาการทั่วไปของภาวะกรดเกินจากกระบวนการเผาผลาญได้แก่
- หายใจเร็วและหายใจตื้น
- สับสน งุนงง
- อ่อนล้าหมดเเรง
- ปวดหัว
- ง่วงนอน
- เบื่ออาหาร
- ดีซ่าน
- อัตราการเต้นของหัวใจเพิ่มขึ้น
- มีกลิ่นผมไม้ในลมหายใจ ซึ่งเป็นสัญาณของภาวะกรดเกินจากโรคเบาหวาน (ภาวะกรดคีโต)
วิธีการรักษาภาวะเลือดเป็นกรด
โดยปกติแพทย์จำเป็นต้องระบุสาเหตุของการเกิดภาวะเลือดเป็นกรดเพื่อเลือกใช้วิธีการรักษา อย่างไรก็ตามวิธีการรักษาบางประเภทสามารถใช้รักษาภาวะกรดเกินได้ทุกชนิด
ตัวอย่างเช่นแพทย์จะให้โซเดียมไดคาร์บอเนต (เบคกิ้งโซดา) เพื่อปรับค่า pH ให้สูงขึ้นด้วยการทานหรือฉีดเข้าเส้นเลือดดำ ซึ่งการรักษาประเภทอื่นสามารถนำมารักษาภาวะกรดในเลือดเกินได้เช่นกัน
ภาวะเลือดเป็นกรดจากระบบหายใจ
โดยปกติการรักษาภาวะเลือดเป็นกรดประเภทนี้ออกแบบมาเพื่อช่วยรักษาปอด ตัวอย่างเช่นการใช้ยาเพื่อขยายทางเดินหายใจ นอกจากนี้ผู้ป่วยยังจะได้รับออกซิเจนผ่านเครื่องช่วยหายใจ (CPAP) ซึ่งเครื่องช่วยหายใจ (CPAP) สามารถช่วยทำให้ผู้ป่วยสามารถหายใจได้ ถ้าหากเกิดการอุดตันภายในทางเดินหายใจหรือกล้ามเนื้ออ่อนเเรง
ภาวะกรดเกินจากกระบวนการเผาผลาญ
ภาวะกรดในเลือดเกินที่เกิดจากกระบวนการเผาผลาญเเต่ละชนิดมีวิธีการรักษาโดยเฉพาะ ผู้ที่มีภาวะเลือดเป็นกรดคลอไรด์จะทานโซเดียมไดคาร์บอร์เนตและสำหรับภาวะเลือดเป็นกรดจากภาวะไตวายอาจรักษาด้วยโซเดียมไซเตรด
โรคเบาหวานที่ทำให้เกิดกรดในเลือด แพทย์จะทำการรักษาด้วยการฉีดอินซูลินเข้าทางเส้นเลือดดำเพื่อทำให้ค่า pH สมดุล สำหรับวิธีการรักษาภาวะกรดแลกติกเกินได้แก่การทานอาหารเสริมไดคาร์บอเนต การให้น้ำเกลือ ออกซิเจนหรือยาปฏิชีวนะ ซึ่งวิธีการรักษาต่างๆขึ้นอยู่กับสาเหตุที่ทำให้เลือดเป็นกรด
ภาวะแทรกซ้อน
ถ้าหากไม่ทำการรักษาภาวะเลือดเป็นกรดทันทีอาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนได้ดังต่อไปนี้
- นิ่วในไต
- ปัญหาเกี่ยวกับไตเรื้อรัง
- ไตวาย
- โรคกระดูก
- เติบโตช้า
นี่คือแหล่งที่มาในบทความของเรา
- https://medlineplus.gov/ency/article/001181.htm
- https://www.webmd.com/a-to-z-guides/what-is-metabolic-acidosis
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4566456/
เนื้อหาและรีวิวมาจากผู้เชี่ยวชาญ โดย Bupa team
